Brak asertywności w relacjach

Aby wieść satysfakcjonujące życie i mieć zdrowe relacje z innymi, czasem po prostu musimy komuś czegoś odmówić. Na przykład: nie zgodzić się na spędzanie wolnego czasu w sposób, którego nie lubimy albo przerwać rozmowę, gdy ktoś narusza naszą prywatność, zadając natrętne pytania i wygłaszając uszczypliwe komentarze. To momenty, w których mamy prawo powiedzieć ,,stop’’ oraz zadbać o własny komfort psychiczny. Takie wyraźne postawienie granic, otwarte wyrażenia uczuć czy opinii
w sposób, który nie rani innych, to przykłady zachowań asertywnych.

Czym więc jest asertywność? Asertywność to istotna kompetencja komunikacyjna, która zakłada równowagę między wyrażaniem siebie a poszanowaniem uczuć i praw drugiego człowieka. Zatem, jeśli potrafisz zadbać o swoje potrzeby, wyrażając je jasno i z szacunkiem, nie odczuwasz przy tym poczucia winy, można przypuszczać, że jesteś osobą asertywną.
A co w przypadku, gdy często zgadzasz się na coś, na co wcale nie masz ochoty? Nawet, jeśli robisz to z dobrych intencji, bo na przykład troszczysz się o czyjeś uczucia albo chcesz uniknąć konfliktu z ważnymi dla Ciebie osobami – tak naprawdę wyświadczasz niedźwiedzią przysługę, zarówno sobie, jak i tym, na których Ci zależy. Badania pokazują, że osoby, które nie potrafią stawiać granic, są bardziej narażone na dolegliwości zdrowotne wynikające
z chronicznego stresu – takie, jak przewlekłe zmęczenie, problemy z układem trawiennym,
a nawet choroby serca. Długotrwałe narażenie na stres może prowadzić do podwyższenia poziomu kortyzolu, hormonu stresu, który negatywnie wpływa na różne funkcje organizmu. Dlatego: chroń swoje zdrowie, odmawiając.

Jeśli asertywność przychodzi Ci z trudem, możesz także doświadczać ciągłego niezadowolenia z życia i relacji z innymi ludźmi –  jak pisze Harriet Braiker w książce ,,The Disease to Please’’  – często wynika to z poczucia bycia wykorzystywanym i niedocenianym. W rzeczywistości osoby, które nie stawiają granic mogą stać się łatwym celem dla tych, których intencje nie są dobre – na przykład: w miejscu pracy szef może zrzucać na Ciebie nadmiar obowiązków wiedząc, że nigdy nie odmówisz. W życiu osobistym członkowie rodziny lub partner/ka mogą narzucać Ci swoje oczekiwania, nie biorąc Twoich uczuć.
A z pewnością czujesz dużo, bo narastająca frustracja i zmęczenie stają się nieodłącznymi elementami Twojej codzienności. To ważny sygnał, ponieważ notoryczne zaniedbywanie własnych potrzeb często prowadzi do rozwoju depresji, lęku, negatywnie wpływa na samoocenę i utrudnia osiąganie ważnych dla Ciebie celów. 

Skąd właściwie bierze się brak asertywności? Trudności z asertywnością wielokrotnie mają swoje korzenie w dzieciństwie. Dzieci uczą się, jak funkcjonować w świecie poprzez obserwację zachowań bliskich dorosłych. Dotyczy to również sposobów komunikowania się z innymi. Jeśli dorastałeś w środowisku, w którym na przykład nie zachęcano do zachowań asertywnych, mogłeś nie mieć okazji, by nauczyć się, jak stawiać granice i wyrażać swoje potrzeby. Dobra wiadomość jest taka, że można nauczyć się tego w każdym wieku.

Jak tego dokonać? Zacznij od małych kroków – istnieją działania, które możesz podejmować samodzielnie, w zaciszu własnego mieszkania. Należy do nich pisanie dziennika, w którym rejestrujesz sytuacje, gdy chciałeś powiedzieć „nie”, ale tego nie zrobiłeś. To może pomóc
w zrozumieniu swoich potrzeb oraz reakcji. Zapisuj w nim także swoje sukcesy, by odkryć, co jest dla Ciebie pomocne w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Dobrym pomysłem jest również sięganie po literaturę samopomocową – przykładem takiej książki jest ,,Asertywność od A do Z’. Ćwicz asertywność w codziennych sytuacjach i regularnie stawiaj sobie wyzwania. Na przykład, jeśli zwykle zgadzasz się na coś pod presją czasu, zamiast reagować automatycznie, spróbuj powiedzieć: „potrzebuję chwili na zastanowienie, wrócę do Ciebie z odpowiedzią”. Rozważ udział w warsztatach rozwojowych i grupach wsparcia.
Pamiętaj, że trudności z asertywnością mogą mieć różne źródła. W zależności od złożoności problemu, niektórzy mogą poprawić swoją asertywność poprzez pracę nad kompetencjami komunikacyjnymi podczas spotkań z psychologiem. Jednak często problem z asertywnością jest bardziej złożony i towarzyszy mu niska samoocena, lęk przed odrzuceniem albo głęboko zakorzenione przekonania o własnej wartości. To może być również konsekwencja przeżytej traumy. W takich przypadkach konieczne może być długoterminowe wsparcie terapeutyczne, aby skutecznie poradzić sobie z trudnościami. Nie bój się sięgać po profesjonalną pomoc. Nauka asertywności to proces. Wymaga czasu, wysiłku
i zaangażowania. Czasem będzie Ci szło lepiej, innym razem gorzej. Jednak każdy, nawet najmniejszy krok w kierunku bardziej asertywnego podejścia, przybliża Cię ku lepszemu zdrowiu, lepszym relacjom i większemu zadowoleniu z codziennych doświadczeń.
Bądź wytrwały. Powodzenia.

Realizację podcastu sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych w latach 2023 – 2033.